Pod powierzchnią („Czerwona róża, biała róża” E. Chang)

E. Chang „Czerwona róża, biała róża”

Wydawnictwo W.A.B.

Warszawa 2009

Okładka „Czerwonej róży, białej róży” wydaje mi się być erotyczna, ale erotyczna w specyficzny sposób. Nie podano na niej nic na tacy, kobieta rozmawiająca przez telefon nie pokazuje twarzy, a jej postać obleczona jest w dość skromny strój. A jednak – te buty na obcasach zapinane w kostce, ta sukienka odsłaniająca kawałek uda, ten łuk ciała – to wszystko kojarzy mi się erotycznie :) Z opowiadaniami Eileen Chang jest podobnie jak z tą okładką – to, co na pierwszy rzut oka chłodne i zdystansowane, w środku kipi od emocji. Chińska pisarka kreuje pozornie banalne, codzienne sytuacje, które rozsadza jednak od środka jakieś ciśnienie, z trudem powstrzymywane przez system konwenansów. Słowa pulsują tu dodatkowymi, ukrytymi znaczeniami, które kotłują się pod powierzchnią. U Chang wszystko, co najważniejsze, dzieje się między wierszami. Namiętność i konwenans, jako jej przeciwwaga, to kluczowe tematy jej opowieści. Może właśnie ze względu na ten tandem, związek kobiety z mężczyzną jest czymś najbardziej pożądanym, a jednocześnie najbardziej rozczarowującym.

Szczególnie do gustu przypadło mi tytułowe opowiadanie „Czerwona róża, biała róża”, które uwodzi już od pierwszego zdania:

„W życiu Zhenbao były dwie kobiety. Pierwszą z nich nazywał białą różą,

drugą – czerwoną” (s. 73).

I dalej:

„Pierwsza była nieskazitelną żoną, druga – namiętną kochanką. Nie bez powodu w świadomości większości Chińczyków etymologia słowa oznaczającego kobiecą czystość wiąże się zarówno z cnotą, jak i żarliwością uczuć. Być może każdy mężczyzna miał w życiu co najmniej dwie takie właśnie kobiety. Gdy ożenisz się z czerwoną różą, prędzej czy później czerwień zmieni się w krew zabitego na ścianie komara, biała róża zaś na zawsze pozostanie promieniem księżyca padającym na posadzkę przed łożem. Jeśli pojmiesz za żonę białą różę, wkrótce będzie ona jak grudka ryżu, która przypadkiem przykleiła się do ubrania. Czerwona tymczasem stanie się szkarłatnym znamieniem wypalonym w twoim sercu” (s. 73).

Opowiadania Chang potrafią też boleć. W „Złotych kajdanach” natężenie frustracji i bezradności jest tak duże, a gotowość do rujnowania cudzego szczęścia w imię zasady „mnie nie udało się być szcześliwą, więc ty też nie masz prawa do szczęścia” tak przerażająca, że musiałam dać sobie po jego lekturze sporo czasu na ochłonięcie. Spodobała mi się także opowieść zamykająca tom – „Miłość w pokonanym mieście” – jedyna chyba tak otwarcie optymistyczna.

Eileen Chang połączyła ogień z wodą, chłód z namiętnością, powściągliwość z emocjonalnością. Choć nie mogę powiedzieć o sobie, że jestem rozczarowana lekturą, wręcz przeciwnie – oceniam ją wysoko, to jednak czuję pewien niedosyt. Z czego on wynika – nie wiem. Być może z różnic kulturowych, być może ustawiłam poprzeczkę oczekiwań zbyt wysoko. Ale to tylko moja fanaberia, przecież jest bardzo dobrze :)